De groei van onze economie is blijkbaar belangrijker dan ons welzijn. De ASML waanzin. Fotograaf: Alfred Heeroma - Bron: Den Bosch Politiek
Eind 19e eeuw begon Gerard Philips in een klein fabriekje in Eindhoven met de productie van gloeilampen. Dit kleine fabriekje groeide en in 1910 werkten er al zoveel mensen bij het bedrijf dat huisvesting een probleem werd. Er werd een Philipsdorp gebouwd om de werknemers te huisvesten, waarbij ook aan andere voorzieningen werd gedacht. Het valt niet te ontkennen dat Philips Eindhoven welvaart heeft gebracht. Volgens sommige analen had Philips ook zijn oog laten vallen op Den Bosch, maar daar zag men het niet zitten. Het is een vraag of dit een zonde of een zegen is.
Philips groeide uit tot een internationaal bedrijf en maakte een veelheid van (consumenten)producten. In 1984 ging het een samenwerking aan met ASM International en dat werd ASML. In 1985 werkten er 100 mensen. In 1995 ging het als zelfstandig bedrijf naar de beurs in Amsterdam waar het tegenwoordig het grootste fonds is.
ASML staat in Veldhoven waar men aanvankelijk uitging van een groei naar 5000 medewerkers. Daar was ook de ruimte voor. Ondertussen werken er al ruim 22.000 mensen bij ASML Veldhoven, wat ongeveer de helft is van het totale personeelsbestand wereldwijd. Het bedrijf is uitermate populair, vorig jaar solliciteerde er 300.000 mensen, zo'n 30 mensen voor elk van de 10.000 functies die er beschikbaar kwamen.
Die groei is voor het bedrijf gunstig. Immers een bedrijf heeft als uiteindelijk doel om aandeelhouders tevreden te houden en winst en groei zijn daarbij de belangrijkste factoren. Ook de Nederlandse regering erkent (eindelijk) de belangrijke rol van ASML in regio Eindhoven (omgedoopt tot Brainport), maar dat was lang niet zo. ASML is belangrijk geworden voor de Nederlandse economie, te belangrijk als je het mij vraagt.
We hebben al eerder gezien wat de macht van grote bedrijven is op Nederland. Shell, Schiphol, Tata, Havenbedrijf Rotterdam enzovoort zijn zulke machtsblokken geworden dat het voor de overheid moeilijker is om er tegenin te gaan.
Dat de bedrijven goed zijn voor de economie is mooi, maar voor de omgeving, het milieu, de natuur een stuk minder goed. ASML wil uitbreiden en het aantal werknemers in Veldhoven verdubbelen. Die mensen moeten gehuisvest worden, maar er moeten ook voorzieningen komen, zoals huisartsen, supermarkten, sportvelden/hallen en dergelijke. Ook daar moeten mensen werken. Allemaal mooi en aardig, maar die mensen zijn er helemaal niet! De strijd om (gekwalificeerde) werknemers in Nederland is immens groot. Waar je vroeger een sollicitatiebrief en een CV moest sturen in de hoop uitgenodigd te worden voor een sollicitatiegesprek, zo rukt het fenomeen open hiring nu op. Je meldt je bij een werkgever en als je lijkt te passen bij een bedrijf wordt je aangenomen.
Er zijn dus geen huizen, geen werknemers, geen voorzieningen en toch is de Rijksoverheid en gemeente Eindhoven bereid om € 2,5 miljard beschikbaar te stellen voor de groei van ASML. Dit alles onder het dreigement dat ASML anders in het buitenland naar uitbreiding gaat zoeken. In elk ander geval zou een dreigement een bron zijn voor een stevige rechtszaak, zo niet hier.
Angst en ontwrichting zouden onder normale omstandigheden als basis voor terreur dienen, maar niet hier. Het verbaast me, want blijkbaar ziet iedereen het geld al met karrenvrachten binnenkomen, maar stellen weinigen de vraag of het voor ons welzijn wel zo goed is.
Het herhalen van wat Philips ooit deed, het bouwen van voorzieningen voor zijn werknemers, nu herhaald kan worden, is maar de vraag. In het begin van de 20e eeuw was daar nog de ruimte voor, maar nu niet meer. Fysiek gezien zou je een uitbreiding meer in het noorden van het land verwachten, maar ook daar is een probleem met aantal beschikbare mensen, huizen en infrastructuur. Dat het goed is voor de EU zal best, maar ASML zit nu al voor 50% buiten Europa (VS, Azië enzovoort).
Wellicht vraag je je af wat dit alles met Den Bosch te maken heeft. Veel meer dan je denkt. Wie denkt dat de huisvesting van de werknemers beperkt blijft tot regio Eindhoven heeft het verkeerd. Nu al wonen er in Den Bosch, Tilburg, Helmond en Joost mag weten waar nog meer, al werknemers van ASML. Dit zal alleen maar toenemen, met als gevolg een toename van de vraag en stijgen van huur- en koopprijzen van huizen. Net nu een actie tegen beleggers in huizen ertoe leidde dat de prijzen stabiliseerden. Dat men in de omliggende steden juist positief is over de 'kansen' zie ik met verbazing aan.
We zitten in Nederland met een spiraal die telkens om meer vraagt. Meer zorg, meer werknemers, meer onderwijs enzovoorts. Die spiraal blijven we maar in stand houden. Het uitbreiden van ASML gaat niet alleen over ASML zelf, maar ook over de toeleveranciers. De schattingen lopen nu uiteen van 72.000 tot 100.000 banen in 2040. Dat terwijl we nu al zien dat dit demografisch (leeftijd) helemaal niet kan. Die mensen moeten uit het buitenland komen. We maken dezelfde fout als bij de babyboom. Ook die zagen we al van kilometers afstand aankomen, maar reageerden er amper op.
Wederom ontbreekt een visie en wordt er gehandeld in de waan van de dag. De uitbreiding van ASML is niet de kip met gouden eieren, maar een behoorlijk waanzinnige illusie dat dit goed is voor Nederland.
