Niet iedereen heeft op hetzelfde niveau toegang tot de digitale wereld. Fotograaf: Gerd Altman - Bron: Pixabay
Sinds 20 jaar is de wereld veranderd. De wereld is sterk gedigitaliseerd. Dat heeft soms voordelen, maar zeker ook nadelen. Voordeel is dat er veel informatie is die toegankelijk is zonder echt de deur uit te moeten, maar ook zijn er valkuilen. Een van die valkuilen is dat er nog steeds veel mensen zijn die niet of slecht bij de beschikbare informatie kunnen en daardoor dreigen buiten de boot te vallen. Je zou kunnen zeggen dat die mensen niet digitaal inclusief zijn en je zou graag willen dat iedereen kan meedoen in samenleving.
Het begint al met de beschikbaarheid van internet. Volgens onderzoeken heeft 95% van de mensen toegang tot internet, maar eigenlijk zegt dat niet zoveel. Toegang hebben en er gebruik van maken zijn twee verschillende zaken. Toch valt er ook over de toegankelijkheid wel wat te zeggen. Thuis hebben veel mensen een gecombineerd TV en internetabonnement, waarvan internet veruit het duurste is. In Europa is toegang tot internet in Nederland duur. Ook een mobiel abonnement is vaak duur, omdat dat weer samengaat met de aanschaf van een telefoon. En een computer/laptop wordt ook steeds duurder. Toegang tot internet is voor mensen met weinig geld een probleem.
Wie niet kan lezen of digitaal vaardig is, heeft ook niet zo heel veel aan internet. Naar schatting zijn dat ongeveer 4,5 miljoen mensen. Deze mensen kunnen terecht bij het Informatiepunt Digitale Overheid (IDO), maar daar moeten de mensen dus wel de deur voor uit. Het is goed dat deze punten er zijn, maar ook deze zijn niet voor iedereen bereikbaar. Dat betekent dat nog steeds een heleboel mensen in de digitale wereld de aansluiting missen.
Maar wie wel een weg op de digitale snelweg weet te vinden, kan nog steeds kwetsbaar zijn. Met de digitale weerbaarheid is het bij veel gebruikers matig tot slecht gesteld. Enerzijds moet je als gebruiker weten waar je wel en niet kunt gaan op de digitale snelweg. Mensen worden vaak gewaarschuwd niet op links in mails te klikken, maar ook in zoekmachines zitten vaak sites waar je beter van weg kan blijven. Maar zelfs als je dat weet, loop je nog een risico. Doel van de digitale snelweg is om informatie te vinden, maar het is al lang niet meer zo dat alle informatie betrouwbaar is. Anders gezegd, er is veel desinformatie en om dat te doorzien is zeker geen gemakkelijk opgave.
Ook zijn er miljoenen websites en die zijn allemaal anders opgebouwd. Voor de maker van een website is het van belang om deze te laten opvallen en er dus anders uit te zien qua uiterlijk. Voor de gebruiker kan dat echter verwarrend zijn of moeilijk maken om de juiste informatie te vinden. Er zijn wettelijke regels waaraan een website moet voldoen, meestal zijn die voor bedrijven van toepassing. Zo moet duidelijk zijn van wie de site is of er cookies worden gebruikt en natuurlijk moet bij het verzamelen van privégegevens hier vertrouwelijk mee om worden gegaan. Kortom, websites moeten transparant zijn.
Toch valt aan de toegankelijkheid van websites wel iets te doen. De overheid heeft tienduizenden websites in beheer, sommige zijn actief en een aantal zijn slapend. Toch heeft elke overheid een eigen vormgeving en toegankelijkheidsbeleid. Als burger kan je daar best verward van raken. Er is ook niet een echt portaal waar je als burger naar toe kan gaan om snel te zoeken naar de juiste ingang of informatie en soms is zelfs niet duidelijk of een website van de overheid is. Dat zou makkelijk op te lossen zijn door de uitgang '.nl' te vervangen door '.overheid.nl'. Nog niet de helft van de overheidswebsites voldoet aan de juiste (toegankelijkheids)regels.
Terwijl de overheid zich steeds meer terugtrekt uit de analoge wereld, lopen ook steeds meer mensen aan tegen het gegeven dat ze informatie missen. Hoe vaak ik hoor dat een bewoner niet op de hoogte is van gemeentelijke plannen, is best verbazend. Wie niets weet van plannen kan ook niet de keus maken om er bij betrokken te worden.
Voor wie wel de weg op de digitale snelweg weet te vinden, wil de overheid nu AI gaan inzetten om de gebruiker sneller bij de juiste informatie te brengen. Dat klinkt heel positief, maar ik heb sowieso al mijn bedenkingen bij AI. Het is een middel waar een mens weinig grip op heeft, ik vergelijk het maar met de algoritmen die maar al te vaak tot resultaten leiden die zeer ongewenst zijn. Dan heb ik het nog niet eens over de enorme toename aan energieverbruik die AI nodig heeft.
Maar er is nog een ander probleem. Veel informatie van overheden en burgers staan op servers die onder het beheer van Amerikaanse bedrijven vallen (denk aan Microsoft, Apple en Google). Daar maakt men zich in de EU al langer zorgen over, maar met de ontwikkelingen de afgelopen weken is dat toch wel iets om vier keer over na te denken. Dat kan een enorme impact hebben, want stel dat gekozen wordt om alles naar Europese servers over te brengen, is er dan wel voldoende capaciteit?
De digitale wereld zit dus complexer in elkaar dan menigeen denkt. Den Bosch heeft al een paar jaar geleden gekozen om een Datastad te worden een daarmee ook een digitale stad. Dat kan ook lokaal voor een kloof gaan zorgen. Hoe groot die kloof is, wil de gemeente nu gaan onderzoeken. Samen met de TU/Twente wordt een onderzoek opgestart om de Bossche kwetsbaarheden op het gebied van digitale inclusie in kaart te brengen. Daarom zullen de komende tijd 5000 bewoners van 18 jaar en ouder worden benaderd met vragen, maar ook jongeren in het basisonderwijs zullen bij het onderzoek betrokken worden. Op deze manier hoopt de gemeente een soort 0-meting uit te voeren. Het hele onderzoek duurt een jaar.
Toch vind ik een nadeel aan dit onderzoek zitten. Het ademt namelijk uit dat men iedereen aan de digitale wereld wil koppelen, terwijl dat voor veel mensen geen goed idee is. Niet alleen is te zien welke negatieve invloed sociale media hebben, maar ook het gebruik van mobiele telefoons. Een regeling dat je recht hebt om onbereikbaar te zijn is een voorbeeld van hoever we eigenlijk al zijn doorgeschoten. Door te zoeken naar digitale inclusie zeg je eigenlijk al dat als je niet digitaal wilt zijn, je er eigenlijk al niet meer bijhoort.
