Overheden en veel mensen vinden het lastig om de bekende platforms te verlaten. Fotograaf: Alfred Heeroma - Bron: Den Bosch Politiek
Over wat het begin van internet kan men discussiëren. Was het eerst een militaire zaak of was het de uitwisseling tussen universiteiten? Ergens in de geschiedenis werd het een publieke zaak en was internet eigenlijk van niemand of juist van iedereen. Tuurlijk was er soft- en hardware nodig om het mogelijk te maken, maar ging uiteindelijk vooral om het uitwisselen van informatie. Netscape en Hyves kwamen en verdwenen weer en werden vervangen door nieuwe spelers. Dit alles ging goed tot ongeveer 2011.
Het internet werd steeds meer een plaats waar niet alleen informatie werd gedeeld en de mogelijkheid om de wereld dichter bij elkaar te brengen (althans voor diegenen die het zich konden veroorloven), maar ook een plek waar commercie een mogelijkheid zag. Nu is het reclame maken voor spullen en deze verkopen op internet niet heel schadelijk, dat gebeurt ook in andere media zoals kranten en TV.
Wat ontstond is dat internet zelf een winstobject werd, namelijk de data (informatie) die over het internet ging, bleek geld waard. Degene die data verstuurt, zegt daarmee ook iets over zichzelf. Als jij veel informatie over tuinen zoekt of verspreidt, dan is de kans groot dat je iets met tuinen doet. Die informatie kan interessant zijn voor bedrijven die spullen verkopen die te maken hebben met tuinen. Zo kan er doelgericht geadverteerd worden. Dat werkt verwerkt in een algoritme. Het begrip algoritme is helemaal niet nieuw, want inlichtingendiensten verzamelen ook informatie over personen om te beoordelen of een persoon een potentieel gevaar kan opleveren.
Vanaf 2011 werden op platforms zoals Facebook die algoritmes ingebouwd. Niet alleen kreeg de gebruiker advertenties te zien die pasten bij de interesses, in de loop van de tijd kregen de gebruikers ook informatie te zien die paste bij hun zoekactiviteiten. Daarmee werden bubbels gemaakt, want andere informatie verdween steeds meer naar de achtergrond. Vergelijk het met een supermarkt waar producten die het meest opbrengen op ooghoogte staan zodat bezoekers die producten het eerst zien en geneigd zijn die als eerste te pakken.
Dit gebeurde zonder dat gebruikers van internet zich hier bewust van waren. De bedrijven zoals Google, Microsoft, Facebook, X en dergelijke maakten met die algoritmes veel winst en werden ook steeds machtiger. Hoewel steeds meer gebruikers zich bewust zijn van die algoritmen, maakt het veel gebruikers ook niet uit. Toch sluipt zo big tech steeds meer in het leven van de gebruikers en kan ze ook manipuleren. Data is een enorm verdienmodel voor die bedrijven geworden. Het uitwisselen van data is niet meer zo onschuldig als het lijkt. In de Kingsman films wordt dit thema ook gebruikt. In een van de films heeft iedereen een gratis app, die kan aanzetten tot geweld. Het lijkt fictief, maar is meer realiteit dan men doorheeft.
2025 begint dan ook met de vraag in hoeverre men gebruik moet maken van platforms die manipulatief zijn. Er is al een oproep aan overheden om platforms als Facebook, X (Twitter) en Instagram te verlaten omdat die platforms niet bijdragen aan het verbeteren van de sociale structuur (waarvoor internet ooit bedoeld was). Er zijn daarvoor voldoende mogelijkheden. Toch zijn overheden hierin heel terughoudend. Ze willen deze platforms niet verlaten omdat hier ook veel mensen zitten die ze willen informeren. Dat kan zo zijn, maar als de overheden verhuizen naar een ander platform, dan zullen gebruikers wel mee verhuizen. Zo was er eind 2024 ineens een enorme groei van Bluesky, waar je eerst alleen maar per invitatie op werd toegelaten, maar nu open toegankelijk is. Het geeft aan dat mensen wel willen verhuizen. Het is een soort kip en ei verhaal.
Dat X (Elon Musk) (extreem)rechts georiënteerd is, mag ondertussen wel duidelijk zijn. Dat mag, maar als neutrale overheid zou je daar niet aan moeten willen bijdragen. Facebook heeft aangegeven ook minder te gaan controleren of informatie op dat platform wel juist is. Wil je als overheid daartussen wel aanwezig zijn? Let wel, de overheid dient neutraal te zijn, dat hoeft niet te gelden voor politieke partijen, die kunnen een eigen keuze maken. Zo heeft Volt al aangegeven van X te vertrekken. Merkwaardig genoeg heeft een organisatie als Rijkswaterstaat dan weer aangekondigd om hun account op Mastodon (een van de kleinere alternatieven, maar wel volledig neutraal) niet meer bij te houden.
Dat overheden en veel mensen de platforms die gemanipuleerd worden door algoritmen (waarvan weinigen de inhoud kennen) niet willen verlaten, geeft wel aan dat veel mensen aan die platforms zijn verslaafd. Als iedereen naar een neutraal platform verhuist, dan kan men nog steeds hetzelfde doen als voorheen, maar dan zonder dat men geconfronteerd wordt met algoritmen die de zakken van dubieuze figuren vullen.
