Madonnalelie in het Bossche Broek. Fotograaf: Alfred Heeroma - Bron: Den Bosch Politiek
De lelie wordt beschouwd als een mooie bloem. Ze zou schoonheid uitstralen en zelfs als gezondheidsmiddel ingezet kunnen worden. De meest wervelende zaken over de lelie zijn te vinden op internet. De bloem komt voor in zo'n 100 varianten. De waterlelies kennen we allemaal, maar onlangs zag ik zelfs in het Bossche Broek een madonnalelie. Die hoort er volgens mij niet thuis. De namen van sommige lelies doen vermoeden dat de bloem uit Azië (Oriëntal) of Midden Oosten (Turkse) komen, maar tegenwoordig is het vooral een bloem die op het noordelijk halfrond wordt gekweekt. En juist in dat kweken zit een probleem.
Om lelies te kunnen kweken zijn veel gewasbestrijdingsmiddelen nodig. Volgens de kwekers zijn die goedgekeurd door toezichthouder CTBG. Kan wel zijn zeggen de tegenstanders, maar er zijn ernstige vermoedens dat die middelen, zeker in combinatie, wel schadelijk zijn. Hoe dan ook het zijn chemische middelen en daarbij zou je altijd een vraagteken kunnen zetten. Maar ook in de voedselproductie worden dergelijke middelen gebruikt, dus dat het chemisch is, wil niet direct zeggen dat het schadelijk is. Met chemisch bedoel ik hier dat het kunstmatig is gemaakt.
Lelies mogen dan wel mooie bloemen zijn, de kweek ervan roept nogal wat aversie op bij groepen mensen. Zo is er een kweker die bij het Engelermeer een veld wil aanleggen en daar zijn veel omwonenden niet blij mee. Ook in Gestel is er lelieteelt en daar hetzelfde verhaal. Dat er geen keihard bewijs ligt dat de gewasbeschermingsmiddelen schadelijk zijn, wil niet zeggen dat het niet schadelijk is. In zo'n geval zou je het voorzorgsprincipe kunnen toepassen. Zover mij bekend zijn er twee verboden uitgesproken (Limburg en Friesland), maar er zijn ook rechtszaken waar de lelieteler won. Het is maar hoe een rechter het beoordeelt.
Het zijn echter niet alleen de omwonenden die zich zorgen maken. Ook drinkwatermaatschappijen maken zich zorgen. Ze verwachten dat die middelen in het water terecht komen en het schoonmaken van drinkwater is al steeds lastiger. Het is niet voor niets dat er gewaarschuwd wordt dat er in de nabij toekomst een tekort aan drinkwater kan ontstaan. Dat tekort is niet alleen gebaseerd op de hoeveelheid (beschikbaarheid), maar ook op de geschiktheid van het water. Waarschuwingen die nu veelal in de wind worden geslagen.
Omwonenden zijn bang dat die gewasbeschermingsmiddelen ook bij hun in de omgeving komen en je wilt je kind liever niet laten spelen in een speeltuintje waar verontreinigingen zijn. Ook gemeenteraadsleden maken zich zorgen, maar om iets te verbieden, moeten er wel juridische gronden zijn. En die zijn vaak heel beperkt en niet genoeg om een vergunning te weigeren.
Het is echter de vraag of alles om bedrijfsvoering rendabel te maken nog wel moet worden toegestaan. Dat is een morele vraag, zolang er geen wettelijke middelen zijn om lelieteelt tegen te gaan.
Als consument kun je iets doen en dat is natuurlijk geen boeketten meer kopen waar lelies inzitten. Of je nog onbezwaard lelies op een grafkist kan leggen, is ook een afweging. De lelie is een bolgewas en Nederland is een belangrijk bollenland, sterker nog, het belangrijkste bollenland in de wereld. Er is dus veel geld in te verdienen, maar of dat opweegt tegen de mogelijke toekomstige problemen, dat is een vraag. Zolang we alleen maar eurotekens in de ogen zien en daarmee het risico op gezondheidsschade op de koop toenemen, zal de lelieteelt niet afnemen.
Helaas is het wel zo gezondheidszorg zo langzamerhand ook onbetaalbaar is geworden. Dan kun je dus de vraag stellen of het toestaan een potentieel gevaar wel slim is. In gewoon Nederlands heet dat preventiebeleid. Je neemt een maatregel waarvan je niet zeker weet of het iets voorkomt. Maar al te vaak kun je zien dat in het verleden geen preventie is toegepast en we nu met de problemen zitten. We weten nu allemaal dat PFAS vervelende gevolgen kan hebben. Daarvan was al decennia een vermoeden, maar de voordelen van het gebruik werden groter en belangrijker geacht dan de nadelen. Dat geldt ook voor roken en fossiele brandstoffen. Elke keer kost het puinruimen veel geld, iets waar de veroorzakers lak aan hebben, die hebben de winst dan al binnen.
Een lelie mag dan nog zo'n mooie bloem zijn, de kweek ervan is bijzonder lelijk.
