Woningcorporaties moeten niet onder de directe aansturing van gemeenten komen. ZoPeter Gerrits luidt een van de conclusies van de adviescommissie van de VNG onder leiding van Sybilla Dekker. Het rapport heeft de titel ‘Gemeenten en corporaties, de vrijblijvendheid voorbij. Wederkerig en verplichtend.’ Gemeenten moeten inzicht kunnen krijgen in de mogelijkheden van corporaties om te kunnen investeren in de gemeente. Andersom moet de gemeente haar beleid neerleggen in een Woonvisie. De verplichting om zo’n visie op te stellen moet worden vastgelegd in de Woningwet. Prestatieafspraken tussen de gemeente en de corporatie leiden vervolgens tot een heldere, lokale overeenkomst. Als het niet lukt om tot sluitende afspraken te komen introduceert de commissie een geschillenregeling in de vorm van arbitrage.
Veel gemeenten en corporaties werken in deze geest al gedurende lange tijd samen. En waar dat niet plaatsvindt is het een goed idee om samenwerken te verplichten, zowel voor de gemeente als voor de corporaties. Die verplichting kan niet de vorm krijgen van een ‘dictaat’ van de gemeente aan de corporaties. De eigen verantwoordelijkheid voor beleid en bedrijfsvoering van de corporaties moet overeind blijven. Als dat niet gebeurt zouden alle corporaties gemeentelijke woningbedrijven worden en kunt u het vreemde vermogen van de corporaties optellen bij de staatsschuld. Al met al dus een verstandig advies van de commissie Dekker.
Hiermee vergeleken is de huidige rolopvatting van de centrale overheid heel anders van karakter. Voor Stef Blok is geen overeenstemming met de corporaties nodig. Ook een geschillenregeling hoeft niet, want de rijksoverheid legt maatregelen gewoon op. Ook een eigen visie van de rijksoverheid is geen vereiste om corporaties tot afdracht van middelen te verplichten. Spelregels worden veranderd wanneer het de overheid past. Informatie die doet vermoeden dat een andere werkelijkheid bestaat dan alleen de Haagse wordt genegeerd. Kijk bijvoorbeeld naar de ‘Alleingang’ van Blok rond de toekomstige organisatie van het Centraal Fonds (het externe toezicht) en naar de vaststelling van het salarisniveau van directeuren en toezichthouders van kleine corporaties.
Kunnen corporaties onder dit regime een eigen afweging maken? Eigenlijk niet. De meeste corporaties worden gedwongen om rigoureus te snijden in kosten en investeringen om daarmee de verhuurdersheffing te betalen. De meeste corporaties doen er alles aan om een evenwichtig huurbeleid te blijven uitvoeren maar ze ontkomen er niet aan om de betaalbaarheid van het wonen fors te verminderen. Er is nauwelijks ruimte voor eigen beleid. Blok zit dus écht aan de knoppen en neemt daarmee de complete verantwoordelijkheid voor de resultaten van dit volkshuisvestingsbeleid. En dat is onverstandig. We hebben juist zelfstandige woningcorporaties nodig om lokaal (mede) afwegingen te maken en investeringen te doen. Iedereen vindt het vanzelfsprekend dat daarover goede afspraken met de gemeente worden gemaakt. Maar als de financiële ruimte vóóraf wordt weggenomen door de rijksoverheid dan worden de gemeenten, de corporaties én de huurders buitenspel gezet.